1869 Trabzon vilayet salnamesindeki kayıtlara göre Alaçam Trabzon vilayeti Canik sancağı Bafra kazası, Alaçam nahiyesi olarak karşımıza çıkar.

          Trabzon vilayeti valisi ;Vezir Esat Muhlis Paşa ,vali yardımcısı Dimitraki Efendi.

          Vilayet dahilinde bulunan ruhani liderler: Trabzon Rum metropoliti Konstandinos Efendi.Trabzon ve mülhekatı  Ermeni piskoposu Mesrop Efendi.Trabzon ve mülhekatı Katolik piskoposu Ohannes Gorigyan Efendi.Canik ve mülhekatı Rum Metropoliti Piravasyus Efendi.

          Canik sancağı mutasarrıfı Hasan Hüsnü Paşa,Rumeli beylerbeyi payeli,Bafra kazası kaymakamı Hurşit Efendi,Müftüsü Hasan Efendi,Mal Müdürü Asım Efendi.

          Meclis-i idare ve tahrirat katibi Hüseyin Efendi.Meclis-i idarenin reisi Kaymakam Hurşit Efendi.

          Azalar:Zihni Efendi,Lazeri Ağa,İstepan Ağa.Meclisin daimi üyeleri:Mehmet Şükrü Efendi,Barskova Yani Ağa,Kevork Ağa,Süleyman Efendi.

          Alaçam nahiye müdürü Şakir Efendi.

          1869 yılında Alaçam ve Bafra’nın köy,hane ve nüfus durumları:Bafra’nın 119 köyü mevcuttur.Bafra’nın toplam gayri müslim hane sayısı 1559,müslim hane sayısı 3010,toplam hane sayısı 4569’dur.

          Alaçam nahiyesi 41 köy,gayri müslim hane sayısı 361,müslim hane sayısı 1386 toplam hane sayısı 1747’dir.

          Bafra ve Alaçam’da Katolik hıristiyan yoktur.

          Nüfus durumu;Bafra’da 243 Ermeni,6731 Rum,İslam 10774 olup Bafra’nın toplam nüfusu 17748 dir.

          Alaçam nahiyesinin nüfus durumu;Alaçamda Katolik ve gregoryan(Ermeni)hıristiyan yoktur.Ortodoks Rum hıristiyanlar mevcuttur.Rum nüfusu 853,İslam nüfusu 4564,toplam nüfus 1869 yılında 5417 dir.

          Canik sancağının umumi durumu:862 köy mevcuttur.Gayri müslim genel nüfusu 8134,müslim nüfusu 29167,yekün nüfus 37301 dir.

          1869 ‘da Bafra kazasında ilim tahsil eden talebe miktarı(miktar-ı talebe-i ulum)76,medrese tahsili yapan 361,cami adedi 61,mescit 38,tekaye(tekkeler) 19,eimme(imamlar)84,huteba(hatipler) 53,müderrisin(müderrisler)3, kilise 86,rahip 77 Ermeni Sıbyan Mektebi 1,Rum Sıbyan Mektebi 60,Rum sıbyan talebe sayısı 867,İslam sıbyan mektebi 107,talebe sayısı 1892.

          Alaçam nahiyesinin durumu 1 medrese,talebe sayısı 12,camiler 22,mescitler 14,tekkeler 4,imamlar 39,hatipler 14,müderris yok.Kilise sayısı 10,rahip 11,Rum sıbyan mektebi 5,talebe adedi 93,Ermeni ve Ermeni mektebi yok.İslam sıbyan mektebi 38,talebe sayısı 565 dir.

          Canik sancağının umumi durumu:Canik’te 899 ilim tahsil eden talebe ,119 medrese talebesi,50 müderris, 449 cami,223 mescid,48 tekke,364 imam,442 hatip,330 kilise,339 rahip,gayri müslim mektebi 240,gayri müslim öğrenci sayısı 5979 müslim mektebi 657, öğrenci sayısı 12298 dir.

          1869 yılında Batum’dan  Bafra’ya kadar olan yerde, sadece Trabzon ve Samsunda rüştiye mektebi olduğunu Trabzon’da 92, Samsun’da 43 talebenin okuduğunu, Livana,Arhavi,Giresun,Tirebolu,Bucak(Ordu),Ünye,Çarşamba ve Bafra da rüştiye mektebi hazırlıklarının yapıldığını görüyoruz.

          Pazar mahallelerinin Bafra’da perşembe,Alaçam da cuma günü kurulduğunu öğreniyoruz.

          Canik sancağında ormanlardan bahsedilirken,Alaçam’ın Aşağımülküç köyü püskül(peskel) ormanlarından 1869’da meşe kerestesi yapılarak derssaadet’e(İstanbul’a) sevk edildiği bilgisine sahip oluyoruz.               

          KAYNAK:Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 Cilt 1  Shf:63-75-97-107-143-147-153-157-163-169-201